Ekonominin inişli çıkışlı dünyasında zaman zaman karşımıza çıkan kavramlardan biri de borsa balonu. Kulağa biraz havalı gelse de işin özünde ciddi ekonomik sıkıntılara yol açabilen bir durumdan bahsediyoruz. Peki, borsa balonu tam olarak nedir, nasıl oluşur ve etkileri nelerdir?
Borsa Balonu Nasıl Oluşur?
Borsa balonu, bir varlığın yani hisse senedinin, emtianın ya da başka bir yatırım aracının, gerçek değerinin çok üzerinde fiyatlara çıkmasıyla ortaya çıkar. Yani insanlar, bir hisse senedine ya da varlığa olması gerekenden fazla para öder. Bu durumun temel nedeni genellikle aşırı iyimserliktir. Herkes aynı anda o varlığın yükseleceğine inanır, talep patlar, fiyatlar şişer ve balon oluşmaya başlar.
Örneğin, son dönemde teknoloji hisselerinde de zaman zaman böyle riskler görülüyor. Apple, Microsoft, Nvidia gibi dev şirketler her ne kadar güçlü olsa da, analistler zaman zaman bazı dönemlerde hisselerinin gerçek değerlerinin üzerinde fiyatlandığını düşünüyor.
Balon Ne Zaman Patlar?
Balonun patlaması, yatırımcıların bir anda Bir dakika ya, bu hisse gerçekten bu kadar eder mi? diye sorgulamaya başlamasıyla olur. Panik başlar, satışlar artar ve fiyatlar hızla düşer. Bu da hem borsada büyük kayıplara hem de genel ekonomik dengelerde sarsıntılara sebep olur. Türkiye'de geçmişte 2000'li yılların başında yaşanan banka krizleri ve 2001 ekonomik krizi döneminde de benzer etkiler gözlemlenmişti.
Dünyada Yaşanmış Örnekler
Borsa balonlarına dünya tarihinde sıkça rastlamak mümkün. Mesela 2000 yılında ABD’de yaşanan Dot-com Balonu, internet şirketlerinin değerlerinin fahiş seviyelere çıkıp sonra patlamasıyla tarihe geçti. Yine 2008 küresel krizine yol açan mortgage balonu da, sadece emlak sektöründe değil, tüm finans dünyasında büyük bir domino etkisi yarattı.
Günümüzde de benzer riskler devam ediyor. Örneğin Tesla gibi markaların hisseleri zaman zaman büyük dalgalanmalar yaşıyor. Şu anda Tesla'nın hisse fiyatı yaklaşık 160-170 dolar bandında seyrediyor. Ancak uzmanlar, bu fiyatın şirketin gelecekteki potansiyeline fazlasıyla "önceden yatırım" yapıldığını söylüyor.
