Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox): Güncel Durum ve Detaylı Bilgiler
Covid-19 pandemisinin ardından dünya genelinde dikkat çeken bu virüs, Orta ve Batı Afrika'da endemik bir hastalık olarak bilinse de, 2022'den itibaren çok sayıda ülkeyi etkileyen bir salgın olarak ortaya çıkmıştır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından acil durum ilan edilen bu virüs, kaşıntılı deri döküntüleri ve ateş gibi belirtilerle kendini gösterir.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Nedir?
Maymun çiçeği virüsü, Ortopoksvirüs cinsine ait bir zoonotik hastalıktır. İlk olarak 1958 yılında Afrika’dan deney hayvanı olarak getirilen maymunlarda tespit edilmiştir. 1970 yılında ise Afrika'da bir çocukta insanlarda ilk vaka olarak ortaya çıkmıştır. Genellikle enfekte bir kişi veya hayvanın cilt lezyonları ya da vücut sıvılarıyla doğrudan teması sonucu bulaşır. Ayrıca enfekte hayvanların kanı, vücut sıvıları ve derisiyle temastan da bulaşabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Varyantları Nelerdir?
Mpox virüsü, iki ana genotipe ayrılmaktadır: Orta Afrika soyu Tip I (Clade I) ve Batı Afrika soyu Tip II (Clade II). 2022 yılında görülen küresel salgında, virüs Tip IIb olarak tanımlanmıştır. Bu varyantın daha bulaşıcı olabileceği ve daha şiddetli hastalıklara yol açabileceği düşünülmektedir. Haziran 2024 itibariyle, DSÖ, Tip I suşunu Tip Ib olarak adlandırmış ve bu suşun daha bulaşıcı ve şiddetli olabileceğini belirtmiştir.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Nasıl Bulaşır?
Mpox virüsü, enfekte hayvanların kanı, vücut sıvıları, deri veya mukoza lezyonlarıyla doğrudan temas yoluyla bulaşır. Ayrıca insanlardan insanlara cinsel ilişki, öpüşme, uzun süreli yüz yüze yakın temas ve kontamine olmuş eşyalar (örneğin, yatak örtüleri, havlular) aracılığıyla da geçebilir. Bulaşma yolları şu şekildedir:
- Ten Teması: Cilt lezyonları ile doğrudan temas, öpüşme ve cinsel ilişki.
- Hayvan Teması: Hayvan ısırıkları, tırmalama veya çiğ etin tüketilmesi.
- Ortak Eşyalar: Kontamine olmuş eşyalarla temas.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu, genellikle enfekte olduktan sonraki 3 hafta içinde belirtilerini gösterir. Belirtiler şunlardır:
- Ateş ve Halsizlik: Enfeksiyonun başlangıcında görülür.
- Baş Ağrısı ve Kas Ağrıları: Genellikle ateşi takip eder.
- Kaşıntılı Deri Döküntüleri: İlk lezyonlar ağız ve dilde ortaya çıkar, ardından vücutta yayılır. Döküntüler sıvı dolu kabarcıklara dönüşür ve sonrasında kabuklanarak düşer.
- Lenf Bezlerinde Şişme: Özellikle boyun, koltuk altı ve kasık bölgelerinde görülür.
- Solunum Yolu Belirtileri: Boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı veya öksürük.
Maymun Çiçeği Hastalığının Evreleri Nelerdir?
Mpox virüsü enfeksiyonu üç evrede kendini gösterir:
- Kuluçka Dönemi: 1-2 hafta süren bu dönem, semptomların henüz ortaya çıkmadığı dönemdir.
- Prodrom Dönemi: Erken belirtiler, ateş ve lenf bezlerinde şişlik gibi semptomların görüldüğü dönemdir.
- Döküntü Dönemi: Döküntüler ortaya çıkar, kuruyup dökülene kadar bulaşıcılığın yüksek olduğu dönemdir.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Nasıl Teşhis Edilir?
Mpox virüsünün teşhisi, ciltteki lezyonlardan alınan örneklerle yapılan PCR testi ile konulur. Eğer lezyon bulunmuyorsa, anal veya rektal sürüntü örnekleri de kullanılabilir. Ayrıca, bağışıklık sisteminin antikor üretip üretmediğini kontrol etmek için kan testi yapılabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Nasıl Korunulur?
Mpox'tan korunmak için aşağıdaki tedbirler alınmalıdır:
- Aşı: Çiçek hastalığı için geliştirilen aşılar, Mpox'a karşı da koruma sağlar.
- Kişisel Hijyen: Hasta kişilerle temastan kaçınılmalı, sık sık el yıkanmalı ve kontamine olmuş eşyalarla temas edilmemelidir.
- Temas Öncesi Önlemler: Enfekte hayvanlardan kaçınılmalı ve kişisel koruyucu ekipman kullanılmalıdır.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Tedavisi Nasıl Yapılır?
Mpox için spesifik bir tedavi bulunmamakla birlikte, çiçek hastalığına karşı kullanılan antiviral ilaçlar tedavi sürecinde yardımcı olabilir. Tedavi genellikle belirtileri yönetmeye yönelik olup, ağrı ve yaraları hafifletmek amaçlanır.
Maymun Çiçeği için Aşı Var mı?
DSÖ, MVA-BN veya LC16 aşılarının, çiçek hastalığı aşıları gibi Mpox'a karşı da koruma sağladığını önermektedir. Çiçek hastalığı aşıları, Mpox'tan korunmada yaklaşık %85 oranında etkili olabilir.
Sık Sorulan Sorular
- Maymun çiçeği virüsü nedir? Maymun çiçeği virüsü, Ortopoksvirüs ailesinden zoonotik bir hastalıktır ve Afrika'da yaygındır.
- Mpox ile suçiçeği arasındaki fark nedir? Mpox bir ortopoks virüsü iken, suçiçeği bir uçuk virüsüdür. Suçiçeği çok daha bulaşıcıdır ve daha kısa sürede iyileşir.
- Mpox virüsü Türkiye’de var mı? 2022’de Türkiye’de bir vaka bildirilmiştir ancak şu an için ek bir vaka bildirilmemiştir.
Mpox virüsü, küresel sağlık için önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Bilinçli ve hazırlıklı olmak, bu virüsün yayılmasını engellemede büyük önem taşır.
