SAMSUN yöresinde yapılan araştırmalarda en erken insan izleri GEÇ KALKOLİTİK ÇAĞ denen M.Ö.4000-3200 yıllarında TEKKEKÖY 'de ortaya çıkarılmıştır. SAMSUN MERKEZ'inde ise KALKOLİTİK TUNÇ ve HİTİT ÇAĞ'larında M.Ö.1800-1200 yıllarında, MERT IRMAĞI kıyısında, bugünkü ADALET MAHALLESİ 'sindeki DÜNDAR TEPE-ÖKSÜRÜK TEPE 'de yerleşmeler olduğu yapılan kazılarla ortaya çıkartılmıştır
Arkeolog Doç. SÜMER ATASOY 'a göre M.Ö. 6 yüzyıl başlarında SİNOPE'den AMİSOS'a gelen MİLETOS'lular akropol niteliğindeki TORAMAN TEPE'nin denize uzanan düz sırtında ve doğu yamaçlarında şehri kurmaya başladılar. Orta Anadolu'ya giden ticaret yolunu kullanmaya başladılar… İKİZTEPE kazılarını yürüten Prof. ÖNDER BİLGİ ise AMİSOS'a ait bir baltanın alaşımından yola çıkarak, M.Ö. 2.BİN YILIN sonlarında AMİSOS'ta yerleşim olduğunu söylemektedir.
6.yüzyılın ilk yarısında KAPPADOKYA'lılar gelip AMİSOS'a yerleştiler. AMİSOS 'un olduğu yerin sahili FENER olarak bildiğimiz yerdir. CEDİT, KARASAMSUN AMİSOS'un olduğu yerdir...
M.Ö.4. yüzyılın ilk yarısında tüm ANADOLU PERS egemenliği altındadır. Bu sırada MAKEDONYA kralı BÜYÜK İSKENDER ANADOLU'yu elde eder. PAFLAGONYA-BARTIN ve çevresinden gelen elçiler İSKENDER'e boyun eğdiklerini bildirip ülkelerine girmemelerini isterler. KIZILIRMAK-HALYS batısındaki tüm topraklar İSKENDER'e bağlanır. AMİSSOS'a bağımsızlık verilir...
M.Ö. 323'de İSKENDER'in ölümünden sonra PERS'ler bu bölgeyi yeniden denetimlerine geçirir. PONTOS DEVLETİ kurulur... Giderek güçlenen PONTOS ANADOLU'daki en güçlü devlet olur.
ANTİK KAYNAKLARDA KARADENİZ'in adı önce PONTOS (DENİZ) ve PONTOS AKSENOS (Düşman Deniz),Grekçe 'dost olmayan, misafir sevmeyen' anlamına gelir. Bu ismin sis, fırtına ve sığınılacak yerlerin azlığı nedeniyle verildiği anlaşılmaktadır. Sonraları Grekler, gemicilikte ilerleyip Karadeniz'in BALIKLARINI, KIYILARINDAKİ MADENLERİ, KERESTELERİ, TAHILI, KÖLELERİ VE KÜRKLERİ elde edince PONTOS EVKSENOS (DOST DENİZ) demişlerdir…
MİTRİDATES VI. EUPATOR döneminde M.Ö.120-63 AMİSOS altın devrini yaşar… Güney RUSYA, KIRIM, DOĞU KARADENİZ kıyıları bu devlete katılır. ROMALILARLA yoğun savaşlar yaşanır.
MİTRİDATES VI. çevresindeki insanların kendisini yok etmeye çalışacakları kuşkusuyla çok tedbirli davranmaya çalışır... Yattığı yerin kapısında insanları görünce ürken ve böğüren geyik ve köpek bekletir. Hasımlarının kendisini zehirleyecekleri düşüncesiyle, zehre karşı vücudunu alıştırmak için ufak dozlardan başlayarak panzehir içer ilginç ve son derece güçlü engelleyici karışımlar içe içe vücudunu her çeşit zehre karşı bağışık kılmaya çalışır ve toksikoloji biliminin kurucusu olarak anılacağı bir duruma gelir... Öyle ki ROMA'lılara yenildiği son savaştan sonra intihar etmek için zehir içer, ancak ölmez… Muhafızına kendini bıçaklatarak ölür...
BİZANS DÖNEMİNDE piskoposluk merkezi olan AMİSOS'u, TÜRKLERİN ANADOLU'yu fethi sırasında DANİŞMENTLİLER kuşatır. Kenti alamayınca, yakınına TÜRKLERİN deniz kıyısına yaptıkları ilk kalelerden birini yaparlar. KALE MAHALLESİ ...
Yıllarca deniz kıyısındaki bu kale çevresinde Türkler,Kara SAMSUN denen yerde Bizanslılar yaşar,birbirleriyle ticaret yaparlar.Latinlerin İSTANBUL'u işgali sonrasında bir ara CENOVALILAR-CENEVİZLİLER'in eline geçen SAMSUN'un TÜRKLERİN ELİNDEKİ kısmını 1419 yılında ÇELEBİ MEHMET fetheder.KARASAMSUN'daki CENEVİZLİLER ile çatışmalar olur.1425 yılında CENEVİZLİLER ellerindeki kenti yakarak gemilerle kaçarlar.KARASAMSUN adı o yüzden oluşur....
