Okullar, camiler, hamamlar vs. bir şehrin hafızlarıdır.
Yapılma kararından, inşa aşamasına ve sonrasında yaşananlara o şehrin sosyolojik yapısından tutun da ikili ilişkilerine kadar pek çok yönden bilgi verir size.
Bafra bu yönden şanslı.
Yazının devamında paylaşacağım akademik çalışma, Bafra Merkez okulunun yapım aşamasından sonrasına kadar yaşanan gelişmeleri içermekte.
Yazıda Bafra için değişen şeylerin yanında trajikomik değişmezlere de vakıf olacaksınız
'Bafra'da Osmanlı Dönemine Ait Modern Eğitim Kurumlarına iki Örnek: Zükur (Erkek) Ve İnas (Kız) Rüştiyeleri' başlıklı söz konusu araştırma Mesut Ayar'a ait.
Geniş kapsamlı ve oldukça uzun bir yazı olduğundan, köşemizde birkaç hafta yer vereceğiz.
Bilindiği üzere Bafra, nüfus sayısı ve bazı ekonomik veriler dikkate alındığında, bugün Karadeniz Bölgesinin olduğu gibi, Osmanlı Devleti döneminde de Canik Sancağı ve Trabzon Vilayetinin başta gelen kazalarından biriydi.
Bafra, Osmanlı Devleti'ndeki genel modernleşme hareketinin önemli bir parçası olan eğitimdeki modernleşme sürecini XIX. yüzyılın sonlarından itibaren, bilhassa iki rüşdiye mektebi ile yaşamıştır.
Bu okulların açılabilmesi ve faaliyetine devam edebilmesinde Bafra insanının istek, özveri ve katkısı büyük öneme sahiptir.
Bu makale ile 1872'de erkekler ve 1900 yılında da kızlar için açılan ve başından itibaren Karadeniz'deki en büyük rüştiyelerden olan bu iki okulun tarihçeleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Bu, özellikle okulların öğretmen kadrolarındaki ve öğrenci sayılarındaki değişim doğrultusunda yapılmıştır.
İşte söz konusu o makale.
1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesinde, beş yüz haneyi geçen kasabalarda, ahalinin hepsi Müslüman ise yalnız Müslümanlar; ahalinin hepsi Hıristiyan ise yalnız Hıristiyanlar için bir rüşdiye açılacağı; ayrıca ahalisinin bu manada karma olduğu kasabalarda bu iki dine mensup olanlar için ayrı birer rüşdiye tesis edileceği belirtilmişti.
İşte bu maddenin gereği olarak taşrada hızla yeni rüşdiyeler açılırken, Bafra kazasının bağlı olduğu Canik Sancağı ve Trabzon Vilayetinde, önce doğal olarak Trabzon ve Samsun'da birer rüşdiye açılmıştı.
1870'den önce Batum, Arhavi, Livane (Artvin), Giresun, Bucak (Ordu), Tirebolu, Çarşamba ve Ünye ile beraber Bafra'da da birer rüşdiye açılması planlanıyordu.
Fakat ertesi yıl bu hususta bir gelişme yaşanmadı.
Bafra Rüşdiyesi ise 1872 yılında Maarif Nazırı Derviş Paşa döneminde açıldı. Aynı yılın Haziran ayından önce binasının inşası tamamlanarak gerekli muallim ile diğer görevlilerin atanması beklenmeye başlandı32ve nihayet sonbahardan itibaren okul eğitim-öğretime açıldı.
Devam edeceğiz…
