Uzun zaman devam eden Dünyadaki sıcak para hareketlerinden sonra bu Lale Devri kıvamındaki dönem son bulup paranın zor bulunduğu döneme girilince yanlış uygulamaların sonucu ekonomik kriz veya enflasyonlu dönemler tekrar geri geldi. Yılsonu itibariyle % 30'un üzerinde bir enflasyonun varlığı artık gün gibi aşikar ve bu durumda gözler ister istemez maaşlara yapılacak zammın ne oranda olacağına bakar oldu. Çarşı pazarda fiyatları görünce küskün bir şekilde evine dönen başta emekliler olmak üzere tüm çalışanlar şimdiden yılbaşında yapılacak zammı düşünür ve konuşur oldu. Önümüzdeki yıl yapılacak olan yerel seçimlerin neticesine direk etki edecek bir durumu hükümetin nasıl ele alacağı merakla bekleniyor. Top ekonomiden sorumlu Berat Albayrak'ın önünde ve tüm kesimler ondan iyi bir gol vuruşu bekliyor. Geçen hafta yapmış olduğu Enflasyonla Mücadele Programı sunumunda mağdur olan kesimlere kayda değer bir müjde vermemesine rağmen laf arasında önemli bir konuya kıyısından değindi ve şöyle dedi:
Bakan Albayrak, elektriğe ve doğalgaza yılsonuna kadar zam yapılmayacağı müjdesini vererek, "Eşel Mobil Sistemi ile enflasyon üzerinde oluşabilecek bu kur baskısı noktasındaki fiyat geçişleriyle ilgili güçlü bir duruş sergiledik. Enerjideki tüm düzenlemelerin de ayrıca iki enflasyon detaylı analizlerini yaptık ve öncelikli olarak küresel anlamda çok büyük bir değişim süreci olmadığı sürece elektriğe ve doğalgaza yılsonuna kadar zam yapmayacağız" diye konuştu.
Bu konuşmada geçen Eşel Mobil Sistemi aslında piyasalar için değil maaşlar için söylendiği zaman bir değer ifade eder. Bakın, internet ortamında İktisat Sözlüğü isimli sitede Eşel Mobil için ne diyor:
'Emeği ile geçimini sağlayan zümrenin satın alma gücünü koruyabilmek için, ücretlerin hayat pahalılığına göre kendiliğinden ayarlanmasını mümkün kılan bir sistemdir.
Sabit gelirli ve genellikle ücretli sosyal gruplar gibi işçilerin de hayat pahalılığından üzüldüklerinde ellerine geçen ücretin satın alma gücünü enflasyonist dönemlerde geniş ölçüde kaybettikleri bilinmektedir. Bu duruma kısmen engel olabilmek işçinin satın alma gücünü hayat pahalılığına otomatik olarak uydurabilmek için eşel mobil (yahut müteharrik ücret baremi veya oynak merdiven) denilen sistemden yararlanılmaktadır.
Eşel mobil sistemi basit anlamıyla hayat pahalılığının belirli bir oranda artması halinde işçi ücretlerine de hiçbir pazarlık veya mücadeleye başvurmadan aynı oranda zam yapılmasıdır. Mesela resmi ve güvenilir kaynakların verdikleri bilgiye göre hayat pahalılığında % 5 bir artış olmuşsa, işçi ücretlerinde de kendiliğinden % 5 bir yükselme meydana gelecek, işverenler bu zamları ödemek zorunda kalacaklardır.
Eşel mobil sisteminin çeşitli uygulama şekillerine rastlanmaktadır. Mesela hayat pahalılığına paralel olarak kendiliğinden artan ücretler sadece asgari ücretler olabileceği gibi, bütün ücret kademeleri de olabilir.
İşçi sınıfının siyasi bir güç haline geldiği bazı ülkelerde eşel mobil sistemi bir kanunla sağlanmıştır. Nitekim Fransa'da 24 Temmuz 1952 tarihinde kabul edilen bir kanun, kanuni asgari ücretleri hayat pahalılığına göre ayarlama mecburiyetini hükümete yüklemiş bulunmaktadır. Buna göre aylık aile tüketim istatistikleri dikkate alınarak fiyat artışlarında % 5 i geçen yükselmeler, asgari ücretlerde otomatik bir artışa yol açmaktadır. Buna karşılık aynı kanuna göre fiyatlardaki bir düşüş asgari ücretlerde herhangi bir indirime sebep olamayacaktır.
Eşel mobil sistemi birçok ülkelerde sözleşmeli karakter taşımakta ve genellikle toplu iş sözleşmelerine konulan hükümlerle sağlanmaktadır. Bu takdirde eşel mobil tatbikatının nispeten dar bir çerçeveye tekel olduğu görülmektedir.
Türk mevzuatında eşel mobil sisteminin işçi ücretlerine uygulanmasını öngören herhangi bir kanun mevcut değildir. Yalnız devlet personelinin maaş durumu için bu sistemden yararlanılmaktadır. Ancak işçi sendikaları ile işverenler arasında yapılan toplu iş sözleşmelerinde bu sistemin kabul edildiği görülmektedir.
Eşel mobil sistemi ücretleri hayat pahalılığından başka verimlilik esasına göre ayarlamada da kullanılmaktadır. Sistemin bu varyantında başarıya ulaşabilmek için verimliliğin ilmi esaslara göre ölçülmesi gerekmektedir.
Eşel mobil sisteminin başarıya ulaşabilmesi, yani işçileri hayat pahalılığına karşı korurken enflasyonist bir tesir yaratmaması için hükümetin gerekli tedbirler alması, işçi ve işveren teşekkülleri ile devamlı temas halinde bulunması lazımdır. Bu sistemin sosyal siyaset bakımından önemli bir başka yönü de işçi ücretleri arasında farklılaşmayı önlemesidir. Özellikle asgari ücretlere uygulanan eşel mobil sisteminde bu fonksiyon daha bariz şekilde ortaya çıkmaktadır.'
Maalesef ücretlere gelince unutulan sistemler halkın sırtına bindirilen yüklere gelince unutulmuyor. Hükümete sonsuz destek veren ve daima yapılan tüm yanlışlara rağmen yanında duran kitleleri sadece seçim zamanı hatırlamak yanlış bir tutumdur. Umutlar bir başka bahara kalmadan gereğini yapmak gerekir. Beklenti bu yöndedir ve boş çıkmaması önemlidir. Kısacası eşel mobil enerji fiyatlarına değil maaşlara uygulanırsa bir anlam ifade eder.
