Bir kurtarıcı kahraman için en acı gün 13 Kasım 1918 günüdür. Aslında vatansever her Türk için '' en ağır yükün omuzlara bindiği , kapkara bir gündür '' Şaka değil , payitaht , hilafetin de başkenti küffar tarafından işgal edilmişti.
Mustafa Kemal Paşa Suriye cephesinden İstanbul'a trenle dönmüştü. Kartal istimbotuyla Haydarpaşa garından Karaköy'e geçerken 55 parçalık düşman kuvvetlerinin savaş gemilerinin arasından geçerken, bir vatanseverin duygularını tahmin ederim, ama yazabilecek kadar yazarlık maharetim yoktur.
Mustafa Kemal Paşa'nın yaveri Cevad Abbas Beyin, duygusal durumu paşanın çok önemli mesaj vermesini sağlar. Ve Cevad Abbas'a derki:
'' Geldikleri Gibi Giderler''
Bu söz; kurtuluş ve kuruluş mücadelesinin işaret fişeğiydi. Mustafa Kemal Paşa ve çekirdek ekibin İstanbul'daki altı aylık faaliyetlerinde bu söz arkadaşları tarafından sık sık hatırlanır. Fakat liderden kesin hedef cümleyi duyamazlar.
Bu kutsal kurtuluş mücadelesinin diğer önemli yüksek tansiyonlu tarihi ve zamanı ise 16 Mayıs 1919 günü Bandırma vapuru ile saat 16.30 da İstanbul'dan ayrılıştır.
Bu hareket; denizden kurtuluş ve kuruluşa doğru tam yol ileri hareketidir.
Hırçın Karadeniz, biraz yordu fakat engellemedi. Düşman da engelleyemedi. Zeka gücü yenmişti.
Mirliva Mustafa Kemal Paşa ülke topraklarının üçte birinden fazlasına talimat verebilecek yetki ile 19 Mayıs 1919 günü sabahleyin Samsun'da kurtuluş ve kuruluşun karada ki ilk adımını attı.
Bu kutsal yürüyüş 27 Aralık 1919 günü Ankara Keklik Pınarı mevkiinde coşkuyla şölene dönmüştü.
Kurtuluşun Samsun'da ki ilk adımından kurtuluş gerçekleşirken, aynı anda Cumhuriyetin kuruluş ağları örülüyordu. Kurtuluşun ilk adımı kuruluş kararının metni olmuştur.
Samsun'lu işte bu nedenle Samsun herhangi bir il değildir. Kentimiz hem kurtuluşun ve hem de kuruluşun şehridir.
Bu nedenledir ki Mustafa Kemal Paşa'nın ilk Cumhuriyet hükümeti
''Samsun'lu neden buğdayı beş misli pahalı tüketiyor sorusunun cevabı için ilk raporu hazırlattı.
Neticede Samsun –Sivas Tren Yolu inşaatını başlattı. İkinci işi ise Çarşamba ovasında ki bataklıkları kurutarak ovayı verimle hale sokulması işlerini başlattı. İşte Gelemen Devlet Çiftliği böyle doğdu.
İlk ciddi yol ve köprüler Samsun- Çarşamba arasında yapıldı. Bütün bunlara ilaveten yolculuk ve tarım ürünü nakliyesi için Samsun-Çarşamba tren yolu hizmete alınarak ayrı bir işletme kuruldu.
Osmanlının yükseliş döneminde görmezlikten gelinen Samsun, Cumhuriyetin döneminin ilk yılından itibaren en fazla önemsenen Karadeniz ili olmuştur.
