“Eski Samsun’dan Yeni Samsun’a devreden mirası” anlatmaya başladığımız
dünkü yazımızı “Eski Türkiye”yi ve “Eski Samsun”u beğenmeyebilir,
yetersiz bulabilirsiniz ama yok sayamazsınız. “Eski Türkiye” de “Eski
Samsun” da yok sayılamayacak kadar büyüktür ve gerçektir. Bitmedi, bir
köşe yazısına sığmaz “Eski Samsun”, dahası var, onları da yarın
yazacağız” diyerek noktalamıştık.
Evet, sadece ulaşım, eğitim ve sanayi tesis ve hizmetleri değildir o
Eski Samsun’un bu Yeni Samsun’a devrettikleri. Bir Gelemen Devlet
Üretme Çiftliği vardır ki Cumhuriyetin 21 üretme çiftliğinden biridir
ve Eski Türkiye’den Samsun’a hediye, ondan da Yeni Samsun’a mirastır.
Devrin Başbakanı İsmet İnönü’nün 1935’te çıktığı Şark gezisinden sonra
Atatürk’e sunduğu gizli rapora göre: “Domuz, frengi, sıtma dertleri
Samsun’da da var. Çarşamba’da frengi mücadelesi tamamen başarılı
olmuş, ama Terme ve Bafra’da mücadelenin devam etmesi gerekiyor. Sıtma
mücadelesi sürüyor. Çarşamba’da bataklık kurutma planı hazır; ancak
bunun için iki yüz altmış bin liraya ihtiyaç duyuluyor.”
“Yeni Türkiye” ifadesi hiç de yeni ve AK Parti ye özgü değil. İlk
yıllarda cumhuriyetçiler de kullandılar kendi dönemlerini anlatırken
ve Cumhuriyeti, Osmanlıyla mukayese ederken. Cumhuriyetin Osmanlı’dan
devraldığı Samsun frengili ve sıtmalıdır; bataklıktır. Eski Türkiye
gerekli parayı zor da olsa bulabildi, bataklığı kuruttu ve 1950’li
yıllarda ülkenin 21 devlet üretme çiftliklerinden birini Gelemen’de
kurdu. O örnek çiftliğin büyük kısmı şimdi bir holdinge kiralanmış
vaziyette. Bin dönümü bir hayal ve bir yanlış proje olan Gelemen
Tersanesi için tahsis edildi. Tersaneye harcanan milyon dolarlar da
denizin dalgalarına terkedilmiş vaziyette. Kesilen çamların yerinde
ise rüzgarlar aldatılmışlığımızın şarkısını söylüyor. Çiftliğin bir
bölümü de gıda organize sanayiine tahsis edildi. Kalan küçük bir
kısmında ise tarımsal araştırmalar yapılıyor.
Sadece devlet üretme çiftliği yok Eski Türkiye’nin Eski Samsun’da inşa
ettiği; bir de Bafra Karaköy Harası var. 26 bin dönüm arazi üzerinde
kurulmuş ve bölgenin hayvan ırkının ıslahına büyük katkılar vermiş. O
da uzun süre sahipsiz kaldıktan sonra özel teşebbüse devredildi.
Gelemen’i Samsun’a yabancı bir holding kiralanmıştı. Karaköy, Samsunlu
işadamlarından oluşan bir ortak girişime verildi. Samsunlu teselliyi
bunda buluyor.
Samsun Nazım İmar Plan Bürosu bu ülkenin İstanbul ve Ankara’dan sonra
kurulan üçüncü nazım imar bürosudur. Çünkü Eski Türkiye, Eski Samsun’u
ülkenin yedi metropol kentinden birisi olarak planlıyordu. Ne yazık ki
Yeni Samsun, bugün otuz beşincilikten düşmemenin derdinde.
Fazla uzatmaya gerek yok; Eski Samsun hor görülmeyi hak etmiyor.
Yarınlar düne söverek ve dünü inkar ederek, dünün eserlerini yok
sayarak değil tam tersine düne sahip çıkarak ve eserlerinin üstüne
eserler katarak kurulur.
Bugünü sevdirmenin yolu düne saygıdan geçer. Unutulmasın ki, bugün
sevilmek ve sayılmak isteyenler dünküleri sevip saydıkları ölçüde
sevilir ve sayılırlar.